Reablement, ouderen de regie over hun eigen leven geven. Er wordt veel over gesproken, maar er zijn nog niet veel zorgorganisaties die volgens dit gedachtegoed werken. Woonzorggroep Samen doet dat nu wel. Een eerste pilot is een succes, voor cliënten én medewerkers. Hun ervaring delen zij graag met anderen, want zij zien de vele voordelen van reablement.

Reablement is op dit moment een hot topic. Vaak wordt gekeken naar Denemarken waar deze manier van werken gemeengoed is en ervoor zorgt dat ouderen de regie over hun eigen leven houden. Bij reablement nemen hulpverleners de cliënt niet alles uit handen, maar helpen deze om juist zoveel mogelijk zelf te blijven doen. Hierbij wordt vanuit verschillende disciplines gekeken hoe iemand zelfredzaam kan blijven en de dingen kan blijven doen waar hij of zij gelukkig van wordt.

In Nederland zijn we nog niet zo ver, maar bij Woonzorggroep Samen is reablement een manier van werken waar met belangstelling naar werd gekeken. Toen de gemeente Schagen en VGZ in 2021 bij Samen aanklopte met het voorstel om een reablement programma op te zetten, was de ouderenzorgorganisatie in de kop van Noord-Holland dan ook direct enthousiast. Reablement past namelijk perfect bij de manier waarop Samen met haar cliënten omgaat. Projectleider Sigrid van Haaster legt uit waarom: “Bij Samen werken we volgens een holistische kijk op de mens. Hierbij gaat het niet alleen om het medische domein, maar om het hele plaatje. Het gaat hierbij ook over zingeving, kwaliteit van leven en mentaal welbevinden. We kijken waar mensen gelukkig van worden, wat belangrijk voor ze is en naar wat iemand zelf kan of weer kan leren. Dat is ook waar reablement over gaat”, zegt Sigrid van Haaster, die dan ook gelukkig was met het voorstel van de gemeente Schagen en VGZ. “Reablement sluit goed aan bij onze visie en de gemeente en VGZ zijn belangrijke partners als je nieuwe ontwikkelingen zoals deze wilt opzetten.”

Samen is nu een van de organisaties in Nederland die een reablement-interventie inzetten, Langer Vitaal Thuis (LVT) genaamd. Dit programma is gebaseerd op het gedachtegoed van reablement en Positieve Gezondheid. Met het Langer Vitaal Thuis programma is Samen door ZonMW (ZorgOnderzoek Nederland Medische Wetenschappen) benoemd als één van de koplopers in Nederland en ontvangen zij hiervoor een ZonMW-subsidie. De zorgorganisaties Samen, Mijzo (Noord-Brabant), Meandergroep en Cicero Zorggroep (beide Zuid-Limburg) brengen reablement in de praktijk. Het LVT programma wordt verder ontwikkeld met ondersteuning van wetenschappelijk onderzoek door de Universiteit van Maastricht. De kennis die de organisaties opdoen, wordt gedeeld met andere organisaties zodat uiteindelijk iedereen er gebruik van kan maken.

“Er zijn mensen die weer op pad gaan, weer gaan sporten

en hun clubjes bezoeken”

Ambassadeurs delen graag hun succesverhalen
De inzet van reablement is bij cliënten die meedoen aan het Langer Vitaal Thuis programma met enthousiasme ontvangen. De succesverhalen zijn talrijk. Vraag er Sigrid van Haaster naar en ze somt ze achter elkaar op. “Er zijn mensen die weer op pad gaan, weer gaan sporten en hun clubjes bezoeken, maar ook mensen die weer hun eigen nagels kunnen knippen, hun eigen eten kunnen koken en kunnen opeten of hun eigen was uit de wasmachine kunnen halen, ze zijn niet meer afhankelijk van anderen.” Veel deelnemers vertellen ook graag zelf over hun ervaringen. Hun verhalen vertelden ze op televisie in Nieuwsuur of op de website van woonzorggroepsamen.nl. Zoals een echtpaar uit Dirkshorn, beiden met een zorgvraag. Ze hebben hulpmiddelen gekregen waardoor ze weer zelf kunnen koken, zelf uit bed kunnen komen, weer veilig kunnen douchen en de dame gaat weer wekelijks naar fitness en zwemmen. Of die dame die in eerste instantie een aanvraag had gedaan voor hulp bij huishouden. Door het gesprek aan te gaan bleek er achterliggend meer te spelen. Zo was mevrouw eigenlijk niet meer in beweging en kon ze ook haar hond niet meer uitlaten. Ze kreeg een nieuwe rollator, ging met de ergotherapeut aan de slag en deed oefeningen met de fysiotherapeut. Nu kan ze zelf de hond weer uitlaten.

Wietse de Vries, programmadirecteur Transitie WZG Samen, is gelukkig met de mensen die hun positieve verhalen delen. “Dit zijn echt regelrechte ambassadeurs voor het Langer Vitaal Thuis programma en voor reablement. Zij willen het verhaal uitdragen en vertellen over wat het hen heeft opgeleverd omdat het echt gaat over belangrijke waarden zoals kwaliteit van leven, vitaliteit en zelfredzaamheid. Dat zijn grote dingen voor deze mensen die gebonden waren aan huis, die niet meer konden autorijden of niet meer voor zichzelf konden zorgen, maar dat nu wel weer kunnen. Ik vind dat echt hele mooie verhalen.”

De verhalen die cliënten vertellen, maken duidelijk hoe reablement van invloed is op hun hele manier van leven. Sigrid van Haaster: “Als je in beweging blijft, zelf je boodschappen doet, gaat sporten of de hond uitlaat, dan heeft dat ook effect op je sociale leven. Je ontmoet mensen en kunt naar dingen toe gaan. Als dat wegvalt, dan is dat slecht voor je fysieke gestel, maar ook voor je emotionele gestel. Dat doet ook geestelijk iets met je. Veel mensen houden ervan anderen te ontmoeten, erbij te horen, ertoe doen, sociale contacten te hebben. Het hangt allemaal met elkaar samen. Daarom steken we in vanuit positieve gezondheid, het gaat om het hele plaatje.”

Zorg vanuit een goed zorghart, maar met de handen op de rug
Voor de medewerkers van Samen die meegedaan hebben in de pilot betekent de start met reablement dat zij hun manier van werken hebben moeten aanpassen. Dat is niet eenvoudig geweest, maar volgens Wietse de Vries is iedereen ondertussen overtuigd van de voordelen. “Het is een switch, want we zijn in de zorg heel lang gewend geweest om te zorgen voor mensen en dingen over te nemen. Dan is het een grote verandering om zorg te verlenen met je handen op je rug en niet meer de focus te leggen op wat iemand niet meer kan. In plaats daarvan ligt nu de nadruk op wat iemand nog wel kan of wat iemand weer kan leren. We willen ze stimuleren om het zelf te doen. Niet omdat je niet wilt zorgen, maar omdat het op lange termijn beter is voor diegene. Dit is voor de medewerkers best wel eens moeilijk geweest, maar uiteindelijk is het lonkend perspectief ook voor de medewerker om te zien wat het diegene oplevert.”

Dat ziet ook Sigrid van Haaster op de werkvloer. “Het zorgen voor, dat doet iedereen vanuit een goed zorghart, maar medewerkers zien ook dat als je mensen op een andere manier gaat helpen, je ze veel beter helpt. Dan draag je op een andere manier bij aan iemands kwaliteit van leven. Daar krijg je heel veel werkplezier van, want je ziet mensen opbloeien.”

“Medewerkers worden er blij van, dingen zijn sneller geregeld en

het is heel fijn om op deze manier samen te werken.” 

Boerenverstand versus financiële data
Het succes van het Langer Vitaal Thuis programma berust op verschillende pijlers. De inzet van hulpmiddelen is er daar een van, maar het is vooral de interdisciplinaire samenwerking waardoor veel wordt bereikt. Hiervan ziet Sigrid van Haaster de voordelen. “Gemeente, wijkverpleging, hulp bij huishouding en de paramedische disciplines werken heel nauw samen. Dat zorgt voor korte lijnen en maakt dat het proces soepel loopt. Medewerkers worden er blij van, dingen zijn sneller geregeld en het is heel fijn om op deze manier samen te werken. Het biedt ook een ander perspectief, want iedereen steekt in vanuit zijn eigen expertise. Als je die expertises samenbrengt, dan krijg je nog mooiere dingen.”

Hoewel reablement mensen veel kan brengen, besloten een aantal cliënten toch niet van het aanbod gebruik te maken. Soms vanuit het idee 'het zal mijn tijd wel duren', maar soms ook met een financiële reden. Bijvoorbeeld omdat een hoog eigen risico (nog) niet verbruikt is of omdat er geen extra verzekering voor fysio- of ergotherapie is. Voor sommige cliënten kan deelname aan het programma daardoor een te hoge kostenpost zijn. Sigrid van Haaster zou dat liever anders zien. “Dat de financiering voor veel mensen een belemmering is om mee te doen, is heel erg jammer omdat ik ervan overtuigd ben dat er op de lange termijn uiteindelijk meer zorgkosten gemaakt worden terwijl je het eigenlijk had kunnen voorkomen. Ik snap dat het een lastige keuze is, maar het is ook een investering in jezelf.”

Financiële vragen zijn er ook bij financiers die het Langer Vitaal Thuis programma steunen en het wellicht in de toekomst voor meer mensen mogelijk kunnen maken. Daarom is het noodzakelijk om de ervaringen die nu worden opgedaan ook in cijfers uit te drukken. Sigrid van Haaster: “Je kan met je boerenverstand wel zeggen dat als mensen gezonder leven, ze ook minder zorgkosten maken. Toch willen zorgverzekeraars daar graag uitgebreide datasets over hebben. Dat snap ik, maar juist de financiële drempels om te participeren maken het lastig om dit aantoonbaar te maken en het kost ook heel veel tijd. Dat is heel jammer, want we zien dat het werkt. Daarom is het zo belangrijk om het vanaf de andere kant aan te vliegen en dan komt de rest vanzelf.”

Drie wijze lessen uit de praktijk
Nu in Schagen de pilot met reablement succesvol is gebleken, wil het team achter het Langer Vitaal Thuis programma ook andere organisaties in het land helpen als die overwegen om dit te introduceren. Hiervoor wordt de opgedane kennis en ervaring graag gedeeld, maar voor wie er op dit moment over nadenkt, heeft Wietse de Vries alvast “drie wijze lessen voor organisaties die reablement overwegen”: 

• “Wat ik sterk vind aan reablement is dat het een combinatie is van een gedachtegoed en een concrete interventie. Door een gedachtegoed te koppelen aan een interventie gaat het in mijn beleving veel meer leven voor de medewerker. Voor mij zit de kracht in de combinatie van die twee.”
  
  
• “Ga niet het wiel opnieuw uitvinden want er zijn al organisaties die voorlopen. Zij hebben zich gecommitteerd om zowel landelijk als regionaal hun kennis te delen en gerealiseerde producten ter beschikking stellen. Maak daar dus gebruik van.” 
  
  
• “Doe het niet vanwege de efficiëntie, om financiële redenen of vanuit bezuinigingen. Doe het omdat je erin gelooft dat het wat bijdraagt aan de waarden van de cliënt. Het maakt mensen vitaler en zelfredzamer, er is een toename in kwaliteit van leven en ze gaan minder zorg nodig hebben. Daarmee doe je wel wat aan betaalbaarheid, toegankelijkheid en organiseerbaarheid van zorg, maar laat dat niet het vertrekpunt zijn.”