Een mantelzorger kan verschillende rollen vervullen. Ze zijn partner in de zorg, hulpvrager, naaste en expert. Hun rol kan per dag of zelfs per moment anders zijn. Als professional moet je steeds afwegen in welke rol een mantelzorger op een bepaald moment tegenover je staat. En hoe je daar het beste op kunt reageren. Hoe ga jij om met deze mantelzorgers en de verschillende rollen die zij hebben?

Het SOFA-model kan hierbij helpen. Soms om samen op de sofa te zitten voor een gesprek. En soms door samen de sofa te verplaatsen om eronder te stofzuigen.
SOFA staat voor:

Samenwerken (S)
De samenwerking met naasten die betrokken zijn bij de zorg van je cliënt. Ze zijn geen professionals, maar zorgen vaak al langere tijd voor hun naaste. Hun hulp kan dus van grote waarde zijn. Voor de cliënt, voor henzelf en voor jou. Een goede samenwerking is waardevol voor iedereen.

Maar hoe zorg je ervoor dat de samenwerking goed verloopt?

• Je hebt allebei wensen en verwachtingen van de zorg.
  Praat daar samen over. Doe dit aan het begin van de samenwerking. Dit voorkomt misverstanden.
• Maak afspraken. Verdeel de taken zodat jullie beiden doen waar je goed in bent.
• Leg afspraken vast. Dit zorgt voor duidelijkheid.
• Bekijk regelmatig hoe de samenwerking verloopt. Bedenk of het goed gaat en pas het aan als dat nodig is.
• Erken de naasten en waardeer ze voor wat ze doen.
• Werk je in een verpleeghuis of revalidatiezorg? Organiseer dan meeloopdagen voor de naasten. Zo leer je elkaar beter kennen en ontstaan samen nieuwe ideeën.
• Help ze op weg. Leer ze bijvoorbeeld hoe ze beter kunnen tillen.
  Of attendeer ze op de website Samenbeterthuis met handige en praktische tips voor mantelzorgers.
• Een goede samenwerking opbouwen kost tijd. Gun jezelf en de naaste die tijd.
• Zorg voor een goede communicatie. Maak gebruik van bijvoorbeeld e-mail of Whatsapp als je de naasten niet vaak ziet of als ze ver weg wonen.

Ondersteunen (O)
De cliënt die jouw hulp nodig heeft is namelijk soms niet de enige die het moeilijk heeft. Ook de naasten kunnen het zwaar hebben met de zorg voor hun zieke geliefde. Ze willen graag helpen, maar dat gaat soms ten koste van henzelf. Wie 24/7 voor zijn naaste klaar wil staan, gaat er na een tijdje soms ook zelf aan onderdoor.

Wat kan jij doen om het makkelijker voor ze te maken?

• Bied een luisterend oor. Ook als ze (nog) geen ondersteuning nodig hebben.
• Let op signalen van overbelasting. Dit kan bijvoorbeeld gaan om hoofdpijn, nekpijn of niet goed meer voor zichzelf zorgen.
• Ga in gesprek met de naasten. Vraag hoe het echt met ze gaat en denk met ze mee over hoe het beter kan.
• Stel voor om anderen bij de hulp te betrekken. Misschien zijn er familieleden of vrienden waarmee ze de zorg kunnen delen?
• Vindt een mantelzorger het moeilijk om hulp of bemoeienis van anderen te accepteren?
  Dat is lastig, maar stel ze dan deze vraag: ‘Goed voor een ander zorgen begint met goed voor jezelf zorgen. Hoe zie jij dat?’. Wellicht brengt deze vraag ze tot een beter inzicht.
• Zie je dat de cliënt te veel van de naaste vraagt en leidt dit tot een schuldgevoel bij de mantelzorger? Ga dan hierover in gesprek met de cliënt en de naasten samen.

Faciliteren (F)
Een mantelzorger heeft altijd een persoonlijke relatie met de persoon voor wie hij zorgt. Het is en blijft altijd een partner, kind, kleinkind of goede vriend. Dat betekent ook dat zij hun persoonlijke behoeftes, gewoontes en rituelen hebben.

Hoe houd je hier rekening mee en wat kan je doen om hun normen, waarden en gebruiken in stand te houden?

• Zorg voor privacy als dat nodig is. Vraag ze wat ze belangrijk vinden als het gaat om privacy en hou hier rekening mee.
  Wees voorzichtig om informatie over je cliënt met anderen te delen.
• Welke activiteiten zijn belangrijk voor de cliënt en de naasten en waar beleven ze plezier aan?
  Vraag eens naar wat ze vroeger samen deden. Denk mee over hoe ze dit mogelijk kunnen blijven doen.
• Elke cultuur heeft zijn eigen rituelen en feestdagen. Verdiep je hierin. Een gewone werkdag voor jou kan een bijzondere dag voor een ander zijn.
• Soms is er onenigheid in de familie. Luister gerust naar hun verhaal, maar kies geen kant.
  Loopt het echt uit de hand? Vraag dan om deskundige hulp van een buitenstaander voor een familiegesprek.

Afstemmen (A)

Er is niemand die jouw cliënt beter kent dan zijn mantelzorger. Dit is degene die zijn wensen en behoeften kent, ook als jouw cliënt die zelf niet meer kan aangeven. Dat maakt de naasten ontzettend waardevol. Met de juiste afstemming kan jij de best mogelijke zorg, welzijn en ondersteuning bieden.

Maak hiervoor gebruik van deze tips:

• Je kunt aan mantelzorgers vragen wat hun wensen zijn en wat volgens hen handig is voor jou om te weten. Denk hierbij ook aan zaken als medicatie of het gebruik van hulpmiddelen.
• Vraag een mantelzorger zo nu en dan eens om advies. Niet alleen bij problemen en veranderingen maar ook tussendoor. Je zult verrast zijn hoeveel waardevolle tips dit kan opleveren.
• Betrek een mantelzorger bij beslissingen.
• Je kunt natuurlijk ontzettend veel leren van de mantelzorgers, dus maak daar ook gebruik van. Heb je een probleem in de zorg voor je cliënt? Benut dan ook de kennis en ervaring van de mantelzorger en vraag wat hij de beste aanpak vindt.

Bron: Zorg voor beter